کندوان روستای سنگی کوه سهند

کندوان یکی از سه روستای صخره‌ای جهان و یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود. برای آشنایی بیشتر با این جاذبه طبیعی و منحصربه‌فرد با حسینی رنت همراه باشید.

روستای کندوان یکی از جاذبه‌های گردشگری زیبا و منحصربه‌فرد استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود که عمده شهرت خود را مرهون خانه‌هایی است که به شکل کندوی عسل در دل صخره‌های سنگی کنده شده‌اند.

موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی

کندوان نام یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در ۶۰ کیلومتری جنوب‌غربی شهر تبریز قرار دارد. در واقع، روستای کندوان یکی از روستاهای دهستان سهند و از توابع بخش مرکزی شهر اسکو محسوب می‌شود.

از نکته‌های جالب توجه در مورد این معجزه طبیعی این است که روستای کندوان در اثر فعل و انفعالات آتشفشانی کوه‌ سهند و سایر کوه‌های آتشفشانی منطقه طی هزاران سال در یکی از خوش آب و هواترین مناطق استان به وجود آمده است؛ مواد مذاب و گدازه‌های حاصل از فعالیت کوه‌های آتشفشانی به بیرون پرتاب شده و در طول سال‌ها روی هم انباشته شده‌اند. همچنین این توده‌ها بر اثر عوامل طبیعی مانند باد و باران دچار تغییر شکل و تبدیل آن‌ها به کران‌هایی شده‌ است که امروزه در منطقه قرار دارند. هر چند کران‌هایی ناحیه ورودی روستا به دلیل عوامل جوی دچار آسیب شده‌اند، ولی کران‌های ناحیه شرقی و انتهایی روستا به دلیل وجود تپه‌های مرتفع نسبتا سالم‌تر باقی مانده‌اند.

معماری روستای کندوان

وجه تسمیه روستای کندوان به دلیل خانه‌هایی است که در دل صخره‌های بومی قرار دارند و شیوه معماری به کار رفته در ساخت آن‌ها سبک بومی و صخره‌ای است. در معماری صخره‌ای مصالح ساختمانی مانند گچ، آهک، خشت و… حضور نداشته و فضای مورد نظر با حکاکی درون سنگ ایجاد می‌شود. در واقع، این سبک معماری، نمونه‌ای از جدال انسان با طبیعت بر سر تصاحب صخره‌های طبیعی است. این روستا به دلیل معماری و بافت خاص خود در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

البته آنچه کندوان را از نمونه‌های مشابه آن متمایز می‌کند، جریان زندگی و سکونت بالغ بر ۱۱۷ خانواده در داخل این صخره‌ها است و اهالی آن به مشاغل روستایی مانند کشاورزی، دامداری و تولید صنایع دستی اشتغال دارند.

بر خلاف تصور، این خانه‌های صخره‌ای همانند منازل مسکونی عادی دارای بخش‌های مختلفی مانند اتاق نشیمن، صندوق‌خانه، آشپزخانه و حتی مجهز به سیستم لوله‌کشی آب و برق هستند. قطر دیوارهای این خانه‌های جالب در حدود ۲ متر بوده و از اینرو، فضای داخل خانه به‌طور طبیعی در زمستان‌ها گرم و در تابستان‌ها خنک است.

از نکته‌های جالب توجه اینکه ارتفاع بیشتر این توده‌های صخره‌ای در حدود ۴۰ متر بوده و اغلب این کران‌ها از دو تا چهار طبقه تشکیل شده‌اند، ولی به دلیل ساختار صخره‌ای کران این طبقه‌ها از یکدیگر مستقل بوده و از داخل ارتباطی با یکدیگر ندارند. از این‌رو، برای دسترسی به طبقه‌های بالایی کران‌ها پلکان‌های زیبایی از بدنه خود کران تامین می‌شود. معمولا طبقه همکف اغلب کران‌ها به‌عنوان اصطبل مورد استفاده قرار گرفته و سایر طبقه‌ها دارای کاربری مسکونی هستند. به دلیل قطر زیاد کران‌ها، ایجاد نورگیر در طبقه‌های پایین بسیار دشوار است، به همین دلیل نورگیرها و پنجره‌ها در طبقه‌های بالایی قرار دارند.

پنجره‌ها و نورگیرهای تعبیه شده به شکل شطرنجی و از جنس چوب و شیشه هستند. همچنین روستای کندوان دارای بخش‌های مختلفی از جمله مسجد، حمام، مدرسه و آسیاب بوده و کران مسجد یکی از بزرگ‌ترین کران‌های روستا است. آبریزهای روستا نیز خارج از کران‌ها و در کنار معبرها قرار دارند و چند خانواده به‌صورت مشترک از یک آبریز استفاده می‌کنند. بیشتر آبریزها دارای چند محل نشیمن و انباره هستند که موقعیت آن بستگی مستقیم به شیب زمین دارد.

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

در تاریخ این منطقه چنین نقل شده است که ساکنان روستایی به نام حیله‌ور- واقع در دو کیلومتری غرب کندوان- نخستین گروهی بوده‌اند که در قرن هفتم هجری برای در امان ماندن از یورش مغول‌ها به دشتی در مقابل کندوان فعلی مهاجرت کرده و به تدریج درون کران‌ها را برای تامین پناهگاهی برای خود حفاری کرده‌اند. البته برخی از باستان‌شناسان قدمت این روستا را به دوره‌های پیش از اسلام نسبت می‌دهند.

آب و هوای کندوان

کندوان منطقه‌ای ییلاقی است که در رشته‌کوه‌های سهند قرار دارد.

این منطقه بسیار خوش آب و هوا بوده و به دلیل وجود مراتع سرسبز عشایر بسیاری به آنجا مهاجرت می‌کنند.

جایگاه جهانی روستای کندوان

از جمله آثار مشابه روستای کندوان در سایر نقاط جهان می‌توان به دره گورمه در ترکیه اشاره کرد که وسعت آن در حدود ۱۵ تا ۲۰ برابر روستای کندوان است. به طور کلی، در سطح جهان فقط سه روستای صخره‌ای تاکنون شناسایی شده‌اند که شامل روستای کاپادوکیه در ترکیه، داکوتا در آمریکا و کندوان در ایران است که در میان این روستاها، در حال حاضر فقط در روستای کندوان ایران زندگی جریان داردو دو روستای مشابه خالی از سکنه هستند.

سوغات کندوان

به هنگام بازدید از روستای کندوان و مشاهده کران‌ها، اولین تصویری که به ذهن خطور می‌کند، شباهت این صخره‌ها به کندوهای عسل است؛ این در حالی است که عسل یکی از مهم‌ترین سوغات‌های کندوان است. خشکبار نیز یکی دیگر از سوغات خطه آذربایجان است که برکت آب و هوای مناسب در اکثر مناطق استان محصولات خشکبار با کیفیت عالی عرضه می‌شوند. در صورت سفر به کندوان در فصل تابستان می‌توان از میوه‌های درختان پربار منطقه مانند زردآلو، آلبالو و… نیز بهره‌مند شد.

صنایع دستی و انواع بافته‌ها نیز که بیشتر دسترنج زنان این سرزمین است در کندوان نیز یافت و در جایجای روستا عرضه می‌شود.

چشمه‌های آب معدنی کندوان نیز یکی از جاذبه‌ها و سوغات این روستای باستانی محسوب می‌شود و به دلیل برخورداری از کمترین درصد سختی و سنگینی برای درمان بیماری‌های کلیوی بسیار مفید است.