ماسوله، شهر پلکانی

در ۵۵ کیلومتری رشت در استان گیلان شهری به نام ماسوله واقع است. محل قرار گیری ماسوله در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن میباشد و از غرب به خلخال از شمال به ماسال و از جنوب به طارم محدود است این شهر دارای ۲۷ درجه و ۸ دقیقه طول جغرافیایی و دارای ۲۹ درجه و ۱ دقیقه طول جغرافیای می باشد.

ماسوله

ماسوله قدیم که به کهنه ماسوله نیز معروف است در فاصله ۵ کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال واقع میباشد که سکونتگاه اولیه و قدیمی اهالی این شهر بوده است که بیشتر بناهای آن با سنگ دیوار خودنمایی می کنند.نخستین کاوش های باستانی صورت گرفته در این محوطه از شهرستان فومن توسط هیئت پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان که به شهریور ماه ۱۳۷۴ برمی گردد مشخص کرد که از سده پنجم تا هشتم هجری کهنه ماسوله از مراکز مهم در زمینه فلزکاری به شمار می رفت.

ماسوله گیلان

در این منطقه سفال های آبدار با رنگ های متنوع که مشخصات دوره سلجوقی روی آنها نقش بسته بود کشف شد،به این ترتیب اهمیت و اعتبار تاریخی این شهر باعث شد در شهریور ۱۳۸۵ نام آن در فهرست آثار ملی ثبت شود.

سفال یکی از صنایع دستی ماسوله

رودخانه نسبتا پر آبی که ماسوله در کنار آن واقع است ماسوله رودخان نام دارد،از به هم پیوستن سرشاخه های بالادست این رودخانه تشکیل شده است درست در کنار ماسوله آبشاری زیبا وجود دارد همانطور که میدانید ماسوله در منطقه ای کوهستانی واقع شده است و دارای قلل مرتفعی در ارتفاعات خود میباشد قله ی شاه معلم با ۳۰۵۰ متر ارتفاع یکی از بلندترین قله های این منطقه می باشد.

ماسوله چگونه به وجود آمد؟

برخی از افراد بر این باورند که در قرن سوم هـ . ق به هنگام فرار “آقاسید جمال الدین اشرف” از طارم ، “عون بن محمد بن علی” از همراهان مجروح وی به این منطقه آمد.وی قبل از آن به کام مرگ فرود از چوپانی درخواست کرده است که در این محل او را به خاک بسپارند،بعد از خاکسپاری عون بن محمدبن علی در این مکان ، چوپان ها کم کم گرد مزار وی جمع شدند و به مرور زمان بناها و خانه هایی در آنجا ساخته شد و به تدریج ماسوله شکل گرفت.

ماسوله

برخی دیگر نیز پیدایش این شهر را بر اساس تاریخ خطی سالک « سالوک معلم » به دو تن از شاگردان سالک به نام های “عین علی” و “زین علی” که مردم را به دین اسلام دعوت میکردند نسبت می دهند و بر این باورند مردم به سوی آن دو گرویده و پس از آن مزار آن ها زیارتگاه مردم شد.

برخی دیگر نیز پیدایش این شهر را بر اساس تاریخ خطی سالک « سالوک معلم » به دو تن از شاگردان سالک به نام های “عین علی” و “زین علی” که مردم را به دین اسلام دعوت میکردند نسبت می دهند و بر این باورند مردم به سوی آن دو گرویده و پس از آن مزار آن ها زیارتگاه مردم شد.

ماسوله

علت کوچ ماسوله ایها به مکان فعلی در روایتی،زلزله بزرگ ۸۹۰ هجری قمری بیان شده است روایتی دیگر نیز همه گیر شدن بیماری طاعون را در سال ۹۴۳ هجری قمری علت اصلی دلیل جابجایی ذکر کرده است.

ماسوله در زمان فتحعلی شاه تحت اختیار ارتش قرار داشت و گلوله برای توپخانه ی ایران می ساخت.در زمان رابینو ماسوله دارای ۵ محله ، دو یا سه کاروانسرا ، دو حمام و بازاری با ۴۰۰ دکان بود که در زمستان ها خالی می ماندند.

معماری ماسوله

معماری بافت و ترکیب سنتی منازل ماسوله آن چیزی است که امروز بیش از هر چیز دیگر توجه جهانگردان و گردشگران داخلی را به خود جلب می کند،باید بدانید خانه های ماسوله در دو طبقه می باشند در خانه در مجموع از دو قسمت تشکیل شده است:

معماری ماسوله

قسمت زمستانی ؛ قسمت زمستانی منازل در زبان محلی به سومه معروف است.

در عقب خانه اتاق کوچکی که نور چندانی برخوردار نیست سوم به وجود آمده است تنها یک نقطه نورگیر در آن به چشم می خورد که لون نام دارد در وسط این اتاق کوره ای تعبیه شده است که از آن در آشپزی و تهیه غذا و همچنین تامین گرما استفاده می شود دور تا دور اتاق نیز طاقچه هایی که ظروف گوناگون چینی و مسی در روی آن جای می گیرد ساخته شده است.

معماری ماسوله

قسمت تابستانی یا به اصطلاح اتاق پیشخوان پنجره های اروسی چوبی و بالارو دارد این پنجره ها دارای گره های چینی هندسی می باشد و با شیشه های زیبا و رنگی رنگی تزیین می شود.

علاوه بر پیشخوان در بعضی از خانه ها، اتاقکی بر بام منزل وجود دارد که به زبان محلی به آن “برج” گفته می شود.

مشخصه این اتاق این است که فقط در تابستان کاربرد دارد در اتاق پیشخوان طاقچه های جانبی به چشم می خورد،بام هر منزل در ماسوله متمایل به کوه ساخته می شود و قسمت پیشین منازل بر عقب آن مسلط است.

زمینه درب منازل و پشت بام ها هر جفتشان بر عنوان پیاده رو استفاده می شوند.در زمان حکومت زندیه بافت معماری ماسوله تشکیل شده و خیابان های کوچک و پله های زیاد اجازه گذر و عبور موتور ها را نیز نمی دهد. زیبایی ها و شکل خاص معماری ماسوله خلاصه ی در یک جمله می باشد :پشت بام ساختمان پایینی حیاط خانه ی بالایی می باشد که این شکل معماری را می توان به اورامانت کردستان شباهت داد.

بافت ماسوله

بافت قدیمی و زیبای روستای ماسوله

بافت قدیمی ماسوله

رنگ اکثر ساختمان ها در ماسوله زرد یا روسیه میباشد، به این خاطر است که خانه ها در مه بهتر دیده شوند چرا که نزدیک به یک سوم ساله ماسوله در محور به سر می رود.خانه های قدیمی از ترکیب سنگ و چوب ساخته شده اند ،هرچند سعی میشود ظاهر خارجی ساختمانهای قدیمی الگوی سنتی خود را حفظ کنند اما این ساختمان ها یکی یکی از بین می روند و جای خود را به ساختمان های بتونی با سقف های آهنی می دهند.

به این دلیل سعی بر محفوظ ماندن ظاهر خارجی ساختمانهای قدیمی می شود که در و پنجره های چوبی زیبایی دو چندان و خاصی به ماسوله می دهند و اهالی خوش ذوق ماسوله این چهارچوب چوبی را با گلدان های شمعدانی به نحوه شایسته تزیین و گل آرایی می کنند.

ماسوله

ماسوله دارای ۴ محله اصلی به نام های «خانه بر» (خونَ وَر)، «مسجدبر» (مَزَ وَر)، «کِی سَر» شامل کَفا کِی سَر و بِنَ کِی سر و «اسد محله» (اَسَ مَل) و بازاری با  ۴  طبقه می باشد که هر چهار محله به طور جداگانه به بافت بازار شهر ارتباط بی واسطه دارند.

بیش از ۳۵۰ واحد مسکونی در ماسوله وجود دارد که درگذشته حدود ۱۰۰ سال پیش، این تعداد ۶۰۰ واحد بوده است. وجود بیش از ۱۲۰ واحد تجاری در محدوده ی بازار ماسوله، بیش از ۴ کاروان سرا، ۲ حمام خزینه دار، بیش از ۳۳ چشمه ی عمومی (خونی)، ۱۰ مسجد و ۵ امام زاده نشان از رونق و شکوفایی این شهرک دارد.

علت نام ماسوله

حداقل از سده ۸ و ۹ هجری به این ور نام شهر ماسوله به همین شکل کنونی کاربرد دارد،که برخی آن را گرفته شده  از اسم کوهی در کنار روستای ماسوله به نام ماه سالار می داند و به باور آنها این منطقه ماسال خطاب می شود.

ماسوله

به عبارتی  دیگر کلمه ماسوله از دو بخش «ماس» و «اوله» تشکیل شده است. بخش اول در فرهنگ های ایرانی به مفهوم کوه و مانع و قسمت دوم نیز به معنای ارتفاع است که در ترکیب با «های» تصغیر به مفهوم «مانند» آمده است. بنابر این ماسوله را می توان « کوه بلند » و «کوه انند » معنا کرد.با تکیه بر زبانهای سانسکریت و فارسی میانه آنرا «ماه کوچک» یا « سرزمین ماه کوچک» نیز معنا کرده اند.

زبان مردم ماسوله

مردم ماسوله به زبان تالشی صحبت می کنند،جمعیت آن تا سال ۱۳۲۰ بالغ بر ۳۰۰۰۰ نفر می شد که بر اثر اصلاحات ارضی، توسعه راه ها و نیز زلزله خرداد ۱۳۶۹ مهاجرتها در این ناحیه افزایش و جمعیت آن به شدت کاهش یافت.

آب و هوای ماسوله

فصل تابستان در ماسوله با هوای معتدل و فصل زمستان این منطقه به شدت سرد احساس می شود،در این منطقه بیش از یک ماه سال یخبندان شدید تجربه می شود و در بیشتر روزها ابرها و هوای مه آلود زیبایی های ماسوله را دو چندان می سازد به علت بارش برف و باران زیاد رطوبت نسبتابالایی در منطقه حاکم است چه بسا این رطوبت به علت خنکی هوا آزاردهنده نیست.

بهار ماسوله

تابستان ماسوله

پاییز ماسوله

پاییز ماسوله

زمستان ماسوله

زمستان ماسوله

اقتصاد ماسوله

به دلیل قرار داشتن ماسوله در ابر راه ارتباطی گذشته و بخاطر داشتن هشت کاروانسرا به طور واضح می توان فهمید که  کار و مشغله مردم ماسوله مبادله و داد و ستده بوده است،صنایع چوب و فلز زیرمجموعه صنایع دستی ماسوله می باشد که تا حدود دهه ۶۰ رایج بوده است اما اکنون به کلی از بین رفته است در حال حاضر اقتصاد ماسوله بستگی به حضور گردشگران دارد.

اقتصاد ماسوله

اقتصاد ماسوله

غذای ستنی ماسوله

نوبت رسید به معرفی غذای سنتی ماسوله که میرزا قاسمی نام دارد میرزا قاسمی یکی از غذاهای لذیذی است که در شمال ایران مخصوص شهره ماسوله طبخ می شود قدمت این غذا به سال ۱۸۶۰ میلادی و بازگشت قاسم خان والی از سن پترزبورگ بازمی گردد.

غذای سنتی ماسوله

غذایی که امروز ما به اسم میرزاقاسمی آن را می شناسیم از ابداعات قاسم خان می باشد وی ذوق آشپزی بسیاری داشت به همین دلیل این غذا به نام وی نام گذاری شد.

صنایع دستی و سوغات ماسوله

از جمله سوغات ماسوله میتوان به چموش، گلیم، شال و جوراب، صنایع چوبی و فلزی، لباس های محلی و شیرینی اگردک، عروسک های کوچکی که با نخ کاموا بافته می شوند، دستکش و روفرشی (نوعی جوراب ساق کوتاه) نخی و پشمی، لیف حمام، جوراب ساق کوتاه و بلند، کلاه پشمی و . . . اشاره کرد.

سوغات ماسوله

سوغات ماسوله

جاذبه های گردشگری روستای ماسوله

موزه مردم شناسی ماسوله

به همت فرهاد شرفی موزه مردم شناسی شهر ماسوله در مدخل ورودی شهر تاریخی ماسوله ایجاد شد. در داخل موزه ماسوله در سه بخش، مجموعه ای از اشیای مربوط به فرهنگ مردم ماسوله به نمایش گذاشته شده است. بخش اول اسناد و وسایل مربوط به صد سال اخیر منطقه ماسوله و اطراف آن است.

موزه مردم شناسی ماسوله

موزه مردم شناسی ماسوله

بخش دوم و وسایل مربوط به دو قرن اخیر منطقه ماسوله و روستاهای اطراف آن است و بخش سوم نیز وسایل ۱۴ قرن اخیر قرار داده شده است، این اشیاء عبارت از وسایل زندگی مردم و روستاهای اطراف آن که جنس وسایل از چوب، سنگ، شیشه، چرم و کاغذ و … است می باشد.

آبشارهای ماسوله

ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در ۲۰ کیلومتری شهر ماکلوان و ۳۶ کیلومتری شهر فومن و ۶۰ کیلومتری شهر رشت قرار دارد. آبشارهای اگرچه در پی سیل های سالیان اخیر دستخوش تغییراتی شده اند اما همچنان مورد توجه دوستداران طبیعت و گردشگران داخلی و خارجی می باشند این آبشارها به صورت پراکنده در نقاط مختلف ماسوله دیده می شوند.

آبشار ماسوله

آبشار کوشم از آن جمله آبشارهایی است که در انتهای دره جنگلی ماسوله و در ارتفاعات این منطقه واقع شده و ارتفاع آن به حدود ۳۰ متر می رسد.مسیر دسترسی به این آبشار با شیبی ملایم و در امتداد رودخانه و در جهت مخالف جریان آب است که پس از حدود یک ساعت کوه پیمایی و گذر از چند آبشار کوچک دیگر، در انتهای تنگه دیواره ای سنگی دیده می شود که آب از بالای آن به پایین فرو می ریزد.

آبشار ماسوله

هچنین از دیگر آبشارهای این منطقه می توان به آبشار ماسوله رودخان با ارتفاع بیش از ۲۰ متر، آبشار خرم بو (خربو)، آبشار توریشوم و آبشار لارچشمه نیز اشاره کرد که جلوه ای بسیار زیبا دارند.

بازار ماسوله

در ادامه معرفی جاذبه های گردشگری ماسوله نوبت به معرفی بازار های این شهر رسید چرا که بازار هر شهر و روستایی از اولین جاهایی است که آدم دلش می خواهد به دیدنش برود.تا اینجا دانستیم که ماسوله یکی از بیشترین شهرهای توریستی است اگرچه بالارفتن از پله ها و گشتن در کوچه پس کوچه های این شهر به اندازه کافی جذابیت دارد اما پشنهاد می کنیم سری به بازار چی این شهر نیز بزنید جایی که روستاییان ساخت ها و بافتنی هایشان یا مربا و ترشی های رنگارنگی که در خانه درست کردند را در آن می فروشند.

بازار ماسوله

تا اینجا دانستیم که ماسوله یکی از بیشترین شهرهای توریستی است اگرچه بالارفتن از پله ها و گشتن در کوچه پس کوچه های این شهر به اندازه کافی جذابیت دارد اما پشنهاد می کنیم سری به بازار چی این شهر نیز بزنید جایی که روستاییان ساخت ها و بافتنی هایشان یا مربا و ترشی های رنگارنگی که در خانه درست کردند را در آن می فروشند.

بازار ماسوله

این بازار چهار سطح مستقل از هم دارد که در هر ساعت اذان صنایع دستی ماسوله و اقلام جذاب دیگر این شهر فروخته می شود اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم در اینجا جشنواره خوراکی های ترش و شیرین برپاست و کافه ها و رستوران های متعدد و سرزدن به آنها حالتان را بسیار دگرگون می سازد.

بقعه عون بن علی

اگر به دیدن جاهای تاریخی هم علاقه مندید در کنار طبیعت گردی و روستاهای دیدنی توصیه میکنیم دیدار از بقعه عون بن علی را هم در برنامه تفریحی خود بگنجانید. بقعه عون بن علی یکی از سه امامزاده ماسوله می باشد که طبقه شجره نامه های موجود متعلق به عون بن محمد حنیفه بن علی(ع)، پسر امام علی (ع) است. کنده کاری زیبای موجود روی سنگ قبر این بنای هشت ضعلی به سال ۹۶۹ هجری قمری برمیگردد،این بقعه در وسط شهر ماسوله واقع است.

بقعه عون بن علی

پارک جنگلی ماسوله

پارک جنگلی ماسوله یکی دیگر از مکان های زیبا و بکر این شهر می باشد.هوای خنک و پاک این پارک جنگلی هر آدمی را حسابی سر ذوق می آورد. این پارک در ﻏﺮب ﻓﻮﻣﻦ و ۳۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی آن واقع شده و با ۲۴۰۰ هکتار مساحت از بزرگترین پارک های این ناحیه محسوب می شود. ﺣﺪاﻗﻞ ارﺗﻔﺎع این پارک ۸۰۰ ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ارتفاع آن ۱۸۰۰ ﻣﺘﺮ است.

پارک جنگلی ماسوله

راش، توسکا و فندق از گیاهان متنوع این پارکمی باشند و همچنین گیاهان دارویی و علفی، امکانات رفاهی و آلاچیق و رستوران و دکه هایی که این منطقه دارد، آن را به یکی از گردشگاه های اطراف ماسوله تبدیل کرده مخصوصا اگر این بازدید با خوردن آش دوغ را در این پارک همراه باشد.